Jabłka to prawdziwe skarbnica witamin, minerałów, błonnika pokarmowego i antyoksydantów. Angielskie przysłowie mówi „„An apple a day keeps the doctor away” –„zjedz jedno jabłko dziennie, a lekarz nie będzie ci wcale potrzebny”.
Myśląc o typowo polskim drzewie owocowym – pierwsza na myśl przychodzi jabłoń. Rośnie ona w sadach, ogrodach, ogródkach przydomowych, dziko na polach i bezdrożach.
Jabłko jest kulistym owocem drzew z rodzaju Malus. Jabłka odmian uprawnych mają soczysty i chrupki miąższ, nadają się do spożywania na surowo, a także po obróbce kulinarnej.
Jabłka znane były już ok. 6500 r. p.n.e. w regionie położonym pomiędzy Morzem Czarnym a Morzem Kaspijskim, skąd pochodzą. W Polsce zostały spopularyzowane dopiero w wieku XII przez cystersów. Rozpoczęli oni proces udomowienia dziko rosnących szczepów jabłoni leśnych. I chociaż wydaje nam się, że Polska jest wręcz ojczyzną jabłek, to jak pokazuje historia, mamy z nimi do czynienia dopiero od 900 lat. Polska jest jednym z głównych producentów tych owoców na świecie.
Odmiany i zastosowanie jabłek
Znanych jest ponad 10 tys. odmian jabłek. Różnią się one wielkością, kształtem, kolorem, smakiem i aromatem.
- Do spożywania na surowo najlepsze są odmiany twarde, soczyste, słodkie – nazywane deserowymi (lobo, delikates, spartan, jonagold, koksa pomarańczowa, ligol, rubin, gala, golden delicious, idared, mekintosz). Rozgotowują się one powoli, pozostają w potrawie w postaci twardych kawałków.
- Do pieczenia, gotowania i na przetwory najlepiej nadają się jabłka kwaśne (antonówka, reneta), ponieważ szybko się rozgotowują.
- Do jabłek o pośrednich właściwościach, tzw. stołowych należą beforest, landsberska, linda, red wealthy, bankroft, boiken, cortland, jonathan. Można je jeść na surowo, dodawać do potraw i robić z nich przetwory.
Poniżej kilka najpopularniejszych odmian jabłek:
Gala
Pochodzi z Nowej Zelandii i jest wynikiem skrzyżowania ze sobą odmiany Golden Delicious i Orange Red. Jabłka gala mają specyficzny, stożkowoowalny kształt, gładką, pomarańczowo-czerwoną skórkę. Są raczej niewielkie o soczystym i chrupiącym miąższu. Tuż po zebraniu da się u nich wyczuć łagodny zapach wanilii.
Ligol
Ta odmiana pochodzi z Polski i jest wynikiem skrzyżowania odmian Linda i Golden Delicious. W kształcie podobne do gali, mają twardą, zielonkawą skórkę. Charakterystyczny dla jabłek rumieniec pokrywa owoc jedynie nieznacznie. Jabłka te są na ogół duże, mają miąższ słodko-kwaśny, wyjątkowo soczysty i kruchy jednocześnie.
Golden Delicious
Jest to najpopularniejsza odmiana jabłek, pochodzi z ameryki. Ma bardzo błyszczącą, jasnozieloną skórkę z bardzo słabym, niemal niewidocznym rumieńcem. Jabłka Golden Delicious są kulisto-stożkowe, czasem mają wyraźne prążki żebrowe. Miąższ jest soczysty i intensywnie słodki, o kremowo-żółtej barwie.
Papierówka
Pochodzi znad Bałtyku. Jest wczesną, wiosennoletnią odmianą jabłek, kwitnie w okolicach kwietnia. Ma bladoróżowy kolor, który z czasem staje się zielony, aż w końcu jasnożółty. Ma soczysty, lekko kwaśny smak. Mówi się, że jest najlepsza tuż po zerwaniu z drzewa. Ma niestety bardzo krótki czas przechowywania.
Antonówka
Antonówka jest jednym z najstarszych odmian jabłoni na całym świecie, jest odporna na mróz. Jabłka te są niewielkie i kuliste. Antonówka jest raczej kwaśnym owocem, ale miąższ jest wyjątkowo soczysty i kruchy. Na początku jest zielona, wraz z upływem czasu zmienia się na żółtawą. W okresie dojrzewania ma delikatny cytrusowy zapach.
Kosztela
To kolejna polska odmiana jabłek. Są na ogół idealnie kuliste. Początkowo owoce są zielone, a z czasem stają się żółtawe, a nawet złociste. W smaku są wyjątkowo słodkie i soczyste, a ich miąższ jest miękki. Należą do odmian jesiennych i raczej nie nadają się do robienia przetworów. Należy je jeść głównie na surowo.
Gloster
Gloster to odmiana zimowa, naturalnie uprawiana w Niemczech. Posiada błyszczącą, zielonkawożółtą skórkę z dużym, ciemnoczerwonym rumieńcem. Owoce są duże i stożkowate. Ich miąższ jest miękki, soczysty i drobnoziarnisty. W smaku są raczej słodkie.
Szampion
Szampion jest to jabłko pochodzące z Czech. Są to owoce kulisto-stożkowate, lekko żebrowane. Ich skórka jest gładka, zielonożółta lub całkowicie żółta. Rumieniec oblewa je niemal w całości. Mają delikatny, słodko-kwaśny smak i miękki, kremowy miąższ.
Właściwości jabłek
Jabłka mają wyjątkowo mało kalorii. W 100 gramach znajdziemy tylko 52 kcal. Zawierają także duże ilości błonnika pokarmowego, naturalnych pektyn, które korzystnie wpływają na pracę całego organizmu. Jabłka są także bogatym źródłem przeciwutleniaczy.
Ponadto jabłko skrywa w sobie moc witamin i minerałów, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Przede wszystkim jest bogatym źródłem witaminy C i potasu. W tym małym owocu znajdziemy także mnóstwo fosforu, wapnia, sodu, magnezu i żelaza.
Wartość odżywcza jabłek nie jest jednakowa. Zależy od odmiany, od dojrzałości a nawet od ich wielkości.
Jabłka – wartości odżywcze (w 100 g). Ze skórką/bez skórki¹
Wartość energetyczna – 52/48 kcal
Białko ogółem – 0.26/0.27 g
Tłuszcz – 0.17/0.13 g
Węglowodany – 13.81/12.76 g (w tym cukry proste 10.39/10.10 g)
Błonnik – 2.4/1.3 g
Witaminy
Witamina C – 4.6/4.0 mg
Tiamina – 0.017/0.019 mg
Ryboflawina – 0.026/0.028 mg
Niacyna – 0.091/0.091 mg
Witamina B6 – 0.041/0.037 mg
Kwas foliowy – 3/0 µg
Witamina A – 54/38 IU
Witamina E – 0.18/0.05 mg
Witamina K – 2.2/0.6 µg
Minerały
Wapń – 6/5 mg
Żelazo – 0.12/0.07 mg
Magnez – 5/4 mg
Fosfor – 11/11 mg
Potas – 107/90 mg
Sód – 1/0 mg
Cynk – 0.04/0.05 mg
¹ Dotyczy odmian red delicious, golden delicious, gala, granny smith, fuji.
W medycynie naturalnej stosuje się gotowane tarte jabłka przy biegunce u dzieci oraz niestrawności i chorobie wrzodowej u osób dorosłych. Około 80 proc. błonnika z jabłek to frakcja rozpuszczalna, reszta to błonnik nierozpuszczalny. Obie frakcje błonnika regulują pracę jelit.
Jabłka w kuchni
Te pyszne owoce maja wiele zastosowań w kuchni.
Najsłynniejsze ciasta z jabłkami to austriacki strudel i angielska szarlotka. Strudel, czyli wielowarstwowe ciasto podobne do półfrancuskiego z nadzieniem jabłkowym, posypane cukrem pudrem lub polane śmietaną, podawany na ciepło, był szczególnie popularny podczas rządów monarchii Habsburgów. Najstarszy przepis pochodzi z 1696 r.
Szarlotka to wspaniałe kruche ciasto przełożone jabłkami z dodatkiem rodzynek, goździków, cynamonu. Jabłka mogą być pokrojone, tarte, surowe lub duszone, ciasto – przykryte kruszonką, pianką, cukrem pudrem, lukrem, z lodami. Niebywale smakuje na ciepło.
Mogą być pieczone z cukrem lub miodem, cynamonem, z orzechami, rodzynkami lub żurawiną. Znany jest również lubiany przez dzieci deser – kandyzowane jabłka.
Jabłka można także przygotowywać „na wytrawnie” -wybornie smakuje kaczka pieczona z jabłkami. Stanowią jeden ze składników gruzińskiego specjału, pasty z duszonych jabłek i warzyw (adżika) który dodaje się do zup, sosów, potraw mięsnych. Z Indii pochodzi słodko-kwaśny gęsty sos (czatnej), który oprócz jabłek, imbiru i soku z cytryny zawiera ocet cydrowy, cebulę, czosnek, kolendrę, kardamon, goździki, cynamon. W zależności od doboru przypraw może być ostry lub łagodny w smaku, podkreśla smak potraw mięsnych i wegetariańskich.
Źródła